Ücretsiz Taşımaya Devlet Desteği İçin Öneriler

Önceki yazılarımda 2016 yılına girmeden önce özel halk otobüsü esnaflarının beklentilerini sıralamıştım. 2015 yılına baktığımızda esnaf adına sadece ücretsiz taşımaya devlet desteği verilmesine yönelik çıkan ama bir türlü vaktinde uygulanamayan bir yasa vardı. Ulaşım ücretlerine yapılacak düzenleme beklenmekteydi

Karayolları trafik kanununa özel halk otobüsü tanımının eklenmesi hala bekleniyor. KDV oranının yüzde 18’den yüzde 8’e düşürülmesi bekleniyor. ÖTV’siz akaryakıt sağlanması da bekleniyor. İlk iki madde sırasıyla esnafı hiç de memnun etmeyecek şekilde gerçekleşmeye başladı.

6 Ocak 2016 tarihinde ücretsiz ödemeye devlet desteği verilmesi rakamsal olarak kesinleşti. 1 Şubat 2016 itibari ile de ( henüz UKOME kararına ulaşamamış olsam da) toplu ulaşıma yüzde 4,5 - yüzde 7 arasında değişen oranlarda zam geleceği söyleniyor.

Beklentiler dağ gibi yükselmeye devam ederken, esnaf verilen sözleri beklerken, adeta ölmek üzereyken, yapılan bu küçük şeyler esnaf için "ölümü gösterip sıtmaya razı etmek" olarak algılanmaktadır. Olaylar artık farklı boyutlara taşınmak üzeredir. Türkiye çapında esnafın toplanıp protestolar yapacağı söylentileri artık daha sesli ve güçlü olarak dile getirilmektedir. İstanbul’da yaklaşık 2 senede bir yapılan komik oranlardaki toplu taşıma zammı, esnafın artık dayanma sınırlarını zorlamaktadır.

Ücretsiz yolculuklar için verilecek devlet desteği ise yetersizdir ve yanlış olarak yapılmıştır. Ücretsiz ödemelerin daha adil olması için yapılması gerekenler şu şekildedir:

-Resmi gazetede yayımlanan kararla İstanbul için ÖHO esnafına 1000 TL devlet desteği sağlanacaktır. Bu rakam taşınan ücretsiz yolcuya kıyaslandığında çok cüzi bir miktara tekabül etmektedir ve mutlaka arttırılmalıdır.
-Ödemeler 6 Ocak 2016’tan yasanın çıktığı 7 Nisan 2015 tarihine kadar geriye dönük şekilde en geç 2 ay içerisinde yapılacaktır. Geriye dönük yapılacak ödemeler için 6495 sayılı kanunun 88’nci maddesinin değiştirildiği 4 Mart 2014 tarihi esas alınmalıdır. Çünkü bu tarihten itibaren daha önce ücretsiz taşınmamasına rağmen 65 yaş ve üstü vatandaşlar ücretsiz taşınmaya başlanmıştır. Bundan dolayı da devletin hala ÖHO esnafına 400 günlük destekleme borcu bulunmaktadır.
- Desteklemenin şu andaki durumuna göre taşınan kişi sayısına bakılmaksızın ödeme yapılması öngörülmektedir. Bu anlayış hem işletme mantığına hem de hakkaniyet anlayışına uymamaktadır. Şehirlerin yolcu yoğunluğuna bakılmadan aynı miktar ödeme yapılması ne kadar doğru olacaktır. İstanbul ve Ankara’nın aynı oranda destek alması ne kadar doğru olacaktır. Bu yüzden en azından 1000 TL sabit ücret üzerine kişi bazlı ödemeler eklenerek destekleme miktarı kişi sayısıyla entegre edilmelidir.
- Ödenecek destekleme tutarı üzerinden KDV vb gelir vergilerinin alınması esnafın kaybını iyice arttıracaktır. Destekleme ücretlerinden vergi alınmaması ve net olarak bu ücretin esnaflara ulaştırılması daha doğru olacaktır.
- Yasaya göre Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı yapılacak aylık gelir desteği ödemesini yıllık olarak belirlemektedir. 2016 yılı için yapılacak destekleme de en kısa sürede belirlenmeli ve yapılmış olan hatalar düzeltilerek esnafa hak ettikleri ücretler en kısa sürede verilmelidir.

Ramazan Arıcı
İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi
E-Mail: ramazan.arici@istanbul.edu.tr