İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin aldığı kararla birlikte mega kentte toplu taşımacılık sektöründe paralı yolculuk dönemi bitti. Biletçilerinde kalkmasıyla birlikte özel halk otobüsü şirketleri kısmi havuz sistemine yani Üççeyrek sisteme geçti!..
Şimdi diyeceksiniz ki bu nasıl oluyor? Hem havuz sistemi diyorsun, hem de Üççeyrek!..
Önce havuz sistemi nasıl olmalı ona bakalım isterseniz:
- Araç alımları, filo indirimlerinden yararlanılarak toplu halde gerçekleşir.
- Araçların periyodik bakım, hasar ve onarımları şirket tarafından yapılır.
- Akaryakıt giderleri şirket tarafından karşılanır.
- Servisi tamamlayan otobüs şirket garajına park edilir, sabah garajdan çıkış yapılır. (Tıpkı İETT’de olduğu gibi)
- Şoför maaşları ve sosyal hakları şirket tarafından karşılanır.
Vs. Bu örnekleri daha da çoğaltabiliriz. Şimdi gelelim bizim Üççeyrek sistemine; Havuzda toplanan ücret, eşit bir şekilde pay ediliyor. Fakat araçların farklı farklı model ve markalardan oluşması, hem alımlarda hem de satış sonrası hizmetlerde esnafın farklı ücret ödemesine neden oluyor. Gelir aynı, gider farklı!... Otobüslerin akaryakıtları da yine aynı şekilde mal sahibi tarafından karşılanıyor!.. Otobüslerin farklı model ve markalardan oluşması burada da farklı yakıt tüketimini ön plana çıkartıyor… Sonra otobüslerde çalışan şoförlerinde aldığı ücret, mal sahibi tarafından ödeniyor ve şoförler arasında maaş farklılığı var!.. Bir otobüs 8 servis atarken, aynı gün başka bir otobüs 10 servis atıyor!.. Havuzdan alınan para ise eşit!.. Bundan dolayı 4x4’lük bir sistem diyemiyoruz… Ancak 4’te 3’lük bir sistem!.. İşte bu da Üççeyrek oluyor!..
İstanbul’da toplu taşımacılık hizmeti veren şirketler A – B – C diye kodlara ayrılmış ve bu şirketlerin birçok bölgeleri var. Bu bölgeler ayrı ayrı havuz sistemine girdiği için belli bölgelerde bu hatlar yine çakışıyor. Çakışmasından dolayı da ister istemez bazı eksiklikler meydana geliyor!.. Bundan dolayı buna 3 çeyrek sistem diyoruz. Öte yandan bunun geliştirilip, tam havuz sistemi olması gerektiğini savunuyoruz. İleriki zamanlar da bu sistem oluşturulacak.
ÖHO SİSTEME YABANCI DEĞİL!..
İstanbul’da biletçilerin ve paranın kaldırılması ciddi bir şekilde gündeme oturdu. Fakat açıklamakta yarar var: Halk otobüsleri bu sisteme yapancı değil. 1980’li yıllardan 90’lı yılların başına kadar halk otobüslerinde biletçi yoktu ve para alınmıyordu. Yine buna yakın bir sistem vardı… Şuanda bilet yerine elektronik kart kullanıyor… Özel halk otobüs işletmecisi yıllarca bu sistemle çalıştı…
HALK, OTOBÜSÜNE KAVUŞTU!..
Toplu taşımacılıkta paralı yolculuğun kalkmasıyla birlikte oluşturulan havuz sisteminden en çok memnun olan yolcu ve şofördür. Şoförlerimiz büyük bir stresten kurtulurken, yolcularda rahata kavuştu. Zaman zaman halk otobüslerinde sohbet ettiğim yolcular; “Otobüsler artık birbiriyle yarışmıyor… Otobüs seferleri düzenli… Şoför daha güler yüzlü…” cevabını veriyor!..
1980’li yıllarda İstanbul’da halk otobüsleri son derece halkın gözünde daha prestijliydi. Tercih edilen bir guruptu ama zamanla paralı sisteme geçilmesi ve otobüslerin tabiri caizse yolcu kapmak için birbiriyle yarışır hale gelmesi halkın gözünden düşürdü. Bu da es geçilmeyecek bir konu!..
Paralı dönemin yeniden sona ermesiyle birlikte halkın otobüsü, halkına kavuştu. Yolcular memnun, güler yüzlü bir ortam oluştu. Yolcular ve araç personeli bir birine karşı son derece güler yüzlü, nazik!.. Bir birlerine yardımcı oluyorlar. Gerçekten düzen yeniden yavaş yavaş iyiye gitmeye başladı!..
15 GÜNLÜK ÖDÖME ÇOK GEÇ!..
Havuz sistemine geçilmesiyle birlikte ödeme sisteminde bir değişiklik olmadı. Son 1,5 yıldır hak edişler 15 günde bir düzenli olarak yapılmaktadır. Ancak paralı yolculuk döneminin bitmesiyle birlikte esnaf bir takım sıkıntı yaşamaktadır!.. Bir özel halk otobüsü günlük ortalama 150 litre akaryakıt tüketmektedir. 15 günlük tüketim ise 2 bin 250 litredir. Bu da 8 bin 550 TL demek. Aracın tamir ve bakım giderleri, akaryakıt giderleri ve esnafın senetlerini de göz önüne alırsak, 15 günlük süre çok uzundur. Bunun 10 güne düşürülmesi esnafı oldukça rahatlatacaktır. Bu konuda da Büyükşehir Belediyesi’nin bir adım atacağını ümit ediyorum!..
YÖNETİCİLERİMİZE BÜYÜK SORUMLULUK!..
Havuz sisteminde şirket yöneticilerine de büyük görev ve sorumluluk düşmektedir. Gelir dağılımının eşit yapılabilmesi için araçların servisinin kontrol edilmesi noktasında takip sisteminin iyi kurulması gerekmektedir. Sonuçta araç hareket noktasından servise çıkıp belli bir mesafeden sonra gitmeyip yatabilir!.. Ve servise gitmiş gibi görünebilir. Sonuçta araçlar artık yolcu kovalamıyor!!! Ha bu arada halk otobüsleri servise gitmiyor demiyorum, bu tür davranışta bulunabilirler diye şirket yöneticilerini uyarıyorum!!! Takip iyi yapılmalı!..
KARTIMIZ VAR AMMA…
Bir diğer önemli gördüğüm konu da özel halk otobüs işletmecileri ile araç şoförlerine İETT tarafından verilen Özel Taşımacılık Sertifikası Kartı’dır. Bu kart sayesinde şoförlerin çalışma saatleri sisteme okutuluyor ve araçlarda tıpkı İETT otobüslerinde olduğu gibi çift şoför çalıştırıp, çalıştırılmadığı kontrol ediliyor. Bu kartlar aynı zamanda seyahat kartı olarak da kullanılmakta ancak kontur veya para yüklenildiği zaman!!!
Şimdi soruyorum: Özel halk otobüs işletmecileri olarak bizler birden çok ücretsiz seyahat kartından birine sahip kişileri ücretsiz taşırken, neden kendimiz bu haktan yararlanamıyoruz. Bu kartları okuttuğumuz zaman ücretsiz geçişe neden izin vermiyor da kontur veya para yükletmemiz isteniyor? Ücretsiz seyahat kartından yararlanamayan şoför ve esnafımız ahbap-çavuş ilişkisiyle otobüslere binip seyahat ediyor!.. Bu da yasak amma ne yapacaksın?
NOT: Biletçilerin kaldırılması yönünde geçiş süreci yaşanırken kaleme aldığım “Biletçiler İSPARK’a!” başlıklı makalem, başta İETT olmak üzere tüm İstanbullular tarafından takdirle karşılandı. Sivil toplum kuruluşları yılın yazısı olarak değerlendirdi. İşsiz kalan biletçilerimiz ise İSPARK’ta değerlendirilerek, işsizler ordusuna dahil olmaktan kurtarıldı. Konuyla ilgili tarafıma e-mail veya bizzat telefonla arayarak teşekkür eden tüm İstanbullulara bende huzurlarınızda teşekkür ediyorum.
Göksal Purtuloğlu
E-mail: purtuloglu_61@hotmail.com
