Türk karasularında yolcu ve yük taşıma hakkının sadece Türk gemilerine verildiği, böylece üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye’nin kendi denizlerinde tam bağımsızlığının sağlandığı gün olan 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramının 89’uncu yıldönümünü hep birlikte kutladık.
Denizlerin ve denizciliğin stratejik öneminden ötürü Atatürk, denizciliği Türk’ün büyük milli ülküsü olarak işaret etmiştir. Kabotaj hakkının yasalaşmasıyla yurtiçi taşımalar ulusal bayraklı gemilere bırakılmıştır. Bu, hem deniz filomuzun büyümesine katkıda bulunmuş hem de uluslararası taşımalara katılacak deniz ticaret filosunun oluşumuna ortam hazırlamıştır. Böylece ülkemiz deniz alanlarının siyasi, ekonomik ve askeri açıdan etkinlik sağlayabilecek şekilde kullanılması veya kullanılır hale getirilmesi sağlanmıştır.
Kabotaj hakkının kazanılması ile Türk tebaasınca uygulanmaya başlayan yolcu ve yük taşımacılığının yanında, su ürünleri istihsali, deniz işletmeciliği, gemi adamlığı, deniz turizmi gibi konularda denize dönen ülkemiz, yolcu ve yük taşımacılığında yeterli seviyeye gelmek üzere çalışmalarına başlamıştır. Ayrıca, denizyolu yolcu ve yük taşımacılığında en ekonomik yol olması nedeniyle, limanların kara ve demir yollarına bağlanması ile denizyolu ulaşımının gelişmesinin yanında kara ve demiryollarının da gelişmesine katkı sağlamıştır.
Kabotaj hakkı; Türk tebaasına geçmeden önce bu hakkı kullanan yabancılar, çoğunlukla limanlarımızda bile Türk işçisi yerine yabancıları çalıştırmaktaydı. Bu anlamda da denizden zorunlu olarak uzaklaştırılan Ulusumuz adına Kabotaj Kanunu bu hakkın geri alınması açısından önemi büyüktür.
1 Temmuz 1926 tarihinden önce Kabotaj hakkının her alanda yabancıların elinde bulunması, Türk Milletinin denizci bir toplum olma konusundaki gecikmenin nedenleri arasında gösterilebilir. Savaş sonrası ülkenin demir ve kara yolları hasar almış, denizyolu ulaşımı kapitülasyonlar ile birlikte tamamen yabancıların eline geçmiş durumdaydı. Zaten savaşın getirmiş olduğu yoksulluk tüm kesimlere sirayet etmişti. Devletin kasasında belirli bir miktarda para bulunmakta, bunun da üzerinde çalışılması neticesinde belirlenecek politikalar çerçevesinde; sağlık, eğitim, ulaşım, askeri vb. altyapı çalışmalarına belirli oranlarda harcanabilecekti.
Ülke politikası olarak bu kısıtlı miktardaki kaynakların öncelikle demiryollarına tahsis edilmiş olması nedeniyle, denizciliğe ayrılan pay oldukça azalmış, bu nedenle yatırımların miktarları sınırlı kalmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında daha çok özel sektörü destekleyen Devlet, bu yönde önemli tedbirler almıştır. Devlet, özel sektör gemi inşa ve işletmeciliğini teşvik etmiş, bir kısmı Teşvik-i Sanayi Kanunu içerisinde yer alan teşvik hükümleri ile Türk armatörlerine hazineden avans ve kredi kolaylıkları, vergi ve gümrük muafiyetleri, devlet sektörü ile eşit rekabet şartları sağlamıştır.
1933 yılında Devlet Denizyollarının kurulmasıyla birlikte Devlet politikasındaki değişiklik ile denizyolu gelişimine doğrudan katkıda bulunmaya başlanılmıştır. Sanayi planlarında bu sektörün gelişimine önem verilmiş, eldeki deniz filosu alınan gemilerle modernleştirilmeye çalışılmıştır. 1938 yılında denizyolu ulaşımında köklü bir reforma gidilmiştir. Bu kapsamda, deniz ulaştırma ve taşıma sektörleri ile liman işletmecilik hizmetleri birleştirilmiş ve İktisat Vekilliğine bağlı Denizbank kurulmuştur.
Cumhuriyet’in kurulduğu dönemde Türk Bayraklı gemi tonajı, 48.085 ton iken, 1945 yılında 318.907 ton, günümüzde ise bu miktar 30,4 milyon DWT’i bulmuştur. Dünya Deniz Ticaret Filosu hacmi 2015 yılı başı itibariyle 1.7 milyar DWT olmuştur. (DWT: Geminin taşıyabileceği maksimum insan, yakıt, su, kumanya, yük ağırlıklarının toplamına eşittir. Ağırlık birimidir.)
Gelinen bu noktada, denizci bir toplum olma yolunda dileğimiz, üç tarafı denizlerle çevrili olan Ülkemizin nimetlerinden daha fazla faydalanmak, ulusal ve uluslararası denizyolu ticaret ağındaki payımızı artırmak üzere, en ekonomik ulaşım yolu olan denizyolunu daha etkin kullanmak. Esenlik dileklerimle…
İlhan Kılınç
Lojistik Alanda Yönetici
E-Mail: kilincilhan@yahoo.com
www.linkedin.com