İstanbul şehir içi ulaşımında hizmet veren otobüsler özellikle 5378 sayılı kanunla birlikte engelli vatandaşlarımızın ve yaşlılarımızın kullanımına uygun, Avrupa standartlarında alçak tabanlı yeni otobüslerle değiştirildi. Bu değişimlerin İETT otobüsleri açısından tarihçesine ve son durumuna göz atmıştık. Bu defa da İstanbul’un Özel Halk Otobüslerine (ÖHO) dair bilgileri inceleyelim…
ÖHO’lerin teftiş defterlerine 2010 yılı Nisan ayında İETT tarafından “2 Nisan 2010 Tarihli 948 Sayı nolu 5378 Sayılı kanun gereği 07-07-2012 Tarihine kadar özürlü standartlarına uygun basamaksız araçlarla değiştirilmesi tebliğ edildi” şeklinde tebligatlar yazdırıldı. Böylelikle İETT kendi denetiminde çalıştırdığı ÖHO’lere yasa gereği gerekli olan bilgileri aktardı. Yalnız bu yasanın çıkış tarihi 7 Temmuz 2005’ti ve 7 yıllık bir süre ön görülmüştü. Bu sürede sadece ÖHO’ler değil devletin bütün resmi kurumları da engellilere uygun alt yapı çalışmalarını tamamlamakla yükümlüydü.
Tabii ki bunlar olmadı. Süre yaklaşınca da İETT topu üzerinden atmak adına tebligatı yaptı. İETT’nin elinde binlerce basamaklı araç varken kendisinin bile uyamayacağı belli olan durumu ÖHO’lere dayatmaya çalıştı. Otobüs firmaları da 5378 sayılı kanundan haberdar olmalarına rağmen ellerindeki Euro 4 motorlu otobüsleri eritmek adına basamaklı araç üretmeye 2012 yılına kadar devam etti. İETT’nin baskısı, otobüs firmalarının basamaklı araç üretmeye devam etmesi kargaşasıyla geçen bir dönem yaşandı. ÖHO esnafı maddi sıkıntılar nedeniyle alçak tabanlı otobüs yerine fiyatı daha uygun olan basamaklı araç alımlarına devam etti.
Belde midibüsü ÖHO’lerinden C-1019 engelli uyumlu midibüse sıfır km Otokar Doruk ile geçiş yaptı. Bu İstanbul ÖHO’lerinin 5378 sayılı kanuna uygun ilk aracı oldu. İstanbul’daki ÖHO esnafı, ilk sıfır 12 metrelik solo alçak taban otobüslerine ise 2010 yılının kasım ayında A-232 ve A-263 kod nolu otobüslerin Güleryüz Cobra GM 280 LF’leri ile kavuştu.
İstanbul ÖHO’leri 2011 Temmuz ayında 19 adet, 2012 Temmuz ayında ise 153 adet engelli uyumlu alçak tabanlı otobüs artı midibüs ile hizmet vermekteydi. Yasanın ön gördüğü süre bittiğinde ne İETT ne de ÖHO’ler ön görülen koşulları karşılayamamıştı. İETT hala 1987 model MAN’larla ve 1992 model Ikaruslarla çalışmaya devam etmekteydi. Bunlara devletin diğer resmi kurumları da eklenince yasa ilk önce 7 Temmuz 2015 yılına ertelendi. İstanbul ÖHO’leri 2013 Temmuz ayında 359 adet, 2014 Temmuz ayında 470 adet, 2015 Temmuz ayında ise 804 adet engelli uyumlu alçak tabanlı otobüs artı midibüs ile hizmet vermekteydi.
Aradan geçen 3 sene sonunda İETT ve ÖHO’ler oldukça fazla yol kat etmişti. Artık yeni alınan otobüsler hep alçak tabanlı olduğu için engelli uyumlu hale geçme açısından oldukça fazla yol alınmıştı. İETT’de 1997 model 0 345’ler ÖHO’lerde ise 2000 model farklı marka otobüsler hala çalışmaktaydı. 5378 sayılı kanun bir kez daha ertelendi ve bu defa son erteleme olacağı söylendi. Artık son süre 7 Temmuz 2018 oldu. İstanbul ÖHO’leri birçok zorluğa ve maddi sıkıntıya rağmen Mart 2016 itibari ile 11 farklı firmaya ait 16 farklı modelde toplam 1003 adet engelli uyumlu alçak tabanlı otobüs artı midibüs ile hizmet vermektedir.
İstanbul ÖHO’leri tarafından en fazla tercih edilen 5 marka ve model sırasıyla Güleryüz Cobra GD-272 LF, BMC Procity, Temsa Avenue LF, Mercedes-Benz Conecto ve Tezeller TezAuto LF 1200 şeklindedir. İlk 4 sıra muhtemelen değişmeyecek gibi duruyor. Fakat 5’inci sıradaki Tezeller’in artık üretimi olmadığı için Otokar Kent 290 LF ve AKIA Ultra LF 1200 arasındaki çekişmenin sonucunda 5’inci sıranın yer değiştirmesi çok fazla vakit almayacak gibi duruyor. 7 Temmuz 2018 günü geldiğinde ÖHO filosunun hepsi engelli uyumlu veya alçak tabanlı otobüs – midibüs olmasında şu anlık bir sorun olmayacak gibi duruyor…
NOT: Otobüs sayılarındaki değişimler resmi rakamlar değil, kişisel olarak tutulan kayıtlar ve elde edilmiş bilgilerdir.
Ramazan Arıcı
İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi
E-Mail: ramazan.arici@istanbul.edu.tr