Kabaca baktığımız zaman, Avrupa Uzay Politikasını şekillendiren üç ana aktör sıralanabilir: AB, ESA ve üye ülkeler. Her biri işbirliği ve koordinasyon içinde çalışmaktadırlar. Nisan 2011’de Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan bir tebliğde, Avrupa Uzay Politikasının düzgün bir şekilde yürütülmesi için ve AB’nin uzay’daki faaliyetlerinin arttırılması için, tüm taraflar arasında işbirliğin ve ortak çalışmaların pekiştirilmesinin önemi vurgulanmıştır.
Bundan başka tebliğ, uzay boyutunun da AB’nin Horizon 2020 stratejisinin bir parçası olduğunun altı çizilmiştir. AB’nin ESA ile bağlarının hukuki boyutunu incelediğimiz zaman, Avrupa Birliğin İşlevi Antlaşmasının 189’uncu maddesi aşağıdaki gibi düzenlemektedir: “Birlik, Avrupa Uzay Ajansı ile herhangi isabetli ilişkiyi geliştirecektir.” 2012 yılında ise, Avrupa Komisyonu tarafından başka bir tebliğ yayımlanmıştır. Tebliğ, AB-ESA ilişkilerinde bir değişimin gerekliliğine değinmenin yanı sıra, ESA’nın AB’ye daha yakın görünmesini talep etmektedir. Bunlarla beraber, Komisyon, uzay boyutunun bir AB politikası olarak ortaya çıktığının altını çizmiştir.
Avrupa çapında uzay alanlarının yönetiminin değişmesi vurgulanmıştır. Hâlihazırda AB ile ESA arasındaki ilişkiler, Mayıs 2004’te yürürlüğe girmiş olan bir çerçeve anlaşması kapsamında yürütülmektedir . Anlaşma 2016 yılına kadar geçerliliğini korumaktadır. Anlaşma, iki kurum arasındaki hukuki çerçeveyi göstermektedir ve daha güçlü işbirliğinin gerekliliğini vurgulamaktadır.
Ayrıca, Çerçeve Anlaşması, bakanlar düzeyinde toplanan Uzay Konseyi’ni kurmuştur. Uzay Konseyi kapsamında, AB Bakanlar Konseyi ile ESA Konseyi, işbirliği faaliyetlerini nasıl daha uzaklara götürebileceklerini yakından incelemektedirler. Buna ilaveten, Uzay Konseyi’ne bir AB-ESA Karma Sekretaryası yardımcı olmaktadır. Uzay Konseyi’nin görevlerini incelediğimiz zaman aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Uzay Politikasına Çerçeve Anlaşmasının başarılarına ve hedeflerine destek vermek amacıyla yön vermek... Tavsiye kararları vermek, özellikle daha belirli konularda... Çerçeve Anlaşmasının ilkeleri doğrultusunda işbirliğin pekiştirilmesi için önerilerde bulunmak... Çerçeve Anlaşmasının etkin bir şekilde işleyişini yakından takip etmek.
Lizbon Antlaşması’na göre, AB ile üye ülkeler arasında güçlendirilmiş bir işbirliğinden söz edilmektedir. Örneğin; üçüncü ülkelerle özel anlaşmalara varılmıştır. ABD, Rusya ve Japonya gibi ülkelerle böyle anlaşmalar imzalanmıştır. Bu alanda da AB, uzay politikasının uzay boyutunun geliştirilmesini istemektedir. Hâlihazırda yürütülen işbirliğini incelediğimiz zaman, Guyana Uzay Merkezinde (Fransız Guyanası) Rusya’nın Soyuz füzeleri fırlatılmaktadır.
Deniz Servantie
İKV Uzman Yardımcısı
E-Mail: dservantie@ikv.org.tr
