Önceki sayılarımızda 2015 yılına ait İETT Sayıştay Denetim Raporuna yer vermeye başladık. Her sayımızda Özel Halk Otobüsü esnaflarını ilgilendiren bölümleri mercek altına almaya devam ediyoruz. ÖHO esnafının en büyük dertlerinden birisi bu defaki konumuz. Bu sayımızda ‘Çeşitli Sebeplerle Bloke Edilen Kartların Bloke Tarihinden Sonra Kullanılmaya Devam Edilmesi’ bölümünü irdeleyeceğiz.
BELBİM ve İETT tarafından senelerdir halledilemeyen bir konu bu. Usulsüz kart kullanımı ülke genelinde elektronik kart geçerli olan tüm illerde çok aşırı artmış durumda. İstanbul’da ise artık internetten bile usulsüz kart satışı yapılır boyuta ulaşılarak farklı bir boyuta geçildi. Bunları yapanların isimleri, telefon numaraları apaçık ilanlarda duruyor. Şimdiye kadar bu ilanlarla ilgili yetkili mercilerce bir şeyler yapıldığını da duymadık. Çünkü normal usulsüz kullanımlara bile bir şeyler senelerdir yapılamıyor ki bunlara yapılsın!
Rapordaki bölümlerde Sayıştay yetkilileri de senelerdir bir şeyler yapılamadığını doğrulamışlar ve aşağıdaki durumları tespit etmişler:
- Kurum gelir hesapları ve buna ilişkin veri tabanlarının incelenmesi sonucunda; Kayıp, Usulsüz Kullanım, Çalıntı, İşten Ayrılma, Öğrencilik/Öğretmenlik vasfının Sona Ermesi gibi sebeplerle kara listeye alınan ve üzerlerine bloke kaydı konulan kişiselleştirilmiş kartlardan bazılarının bloke tarihinden sonra da kullanılmaya devam edildiği ve Ücretsiz ve İndirimli Geçiş kategorisinden geçişlerin yapıldığı tespit edilmiştir.
- Yapılan incelemelerde Kurum tarafından bazı kartlara bloke kaydı konulduğu ancak İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü (İETT) 2015 Yılı Düzenlilik Denetim Raporu 33 bu kartların bloke tarihinden sonra kullanılmaya devam edildiği, ilgili kişilere herhangi bir cezai işlem de uygulamadığı tespit edilmiştir. Yapılan analizlerde 382.013 adedi 2015 yılında olmak üzere toplam 2.056.608 adet kaçak kullanım olduğu tespit edilmiştir. Bu kullanımlardan 174.168 tanesi Ücretsiz Geçiş kategorisinde, geri kalanı ise İndirimli Geçiş kategorisinde gerçekleşmiştir.
-Mezkûr hususu kontrol eden bilişim sisteminin bu hataları önlemekte yetersiz kaldığı görülmektedir. Zira yapılan kaçak geçişler birkaç gün ve birkaç adetle sınırlı değildir. Bazı kişilerce işten ayrılmaları üzerine bloke konulan ücretsiz veya indirimli geçiş hakkına sahip kartlar, bloke tarihinden sonra da 2000- 3000 kez daha usulsüz şekilde kullanılabilmiştir. Söz konusu hizmetin önemli bir bölümü dışarıdan hizmet satın alınması yoluyla sermayesinin büyük çoğunluğu İBB’ye ait olan bir şirketten gerçekleştirilmektedir.
- Yüklenici firma ile senelik anlaşmalar imzalanmakta ve yazılım, kayıt ve işlemlerin sahaya yayılması uygulamalarının çoğu bu firmadan hizmet satın alınması yoluyla gerçekleştirilmektedir. İlgili firma ile yapılan sözleşmeye ait teknik şartnamenin 4.4.4’üncü maddesinde “Kara Liste Takip Yazılımı bakım/Güncelleme yapmak” işinin firmanın sorumluluğunda olduğu belirtilmiş, teknik şartnameye ekli Ek-A tablosunun 27’nci maddesinde ise “Kara Liste Oluşturulması ve Saha Yüklemesi” işinin “Günlük” olarak yerine getirileceği hüküm altına alınmıştır. Yine Teknik Şartnamenin 4.13’üncü maddesinde ceza hükümleri düzenlenmiş, 4.13.1’inci maddesinde EK-A’da belirtilen süreler içerisinde arızaya müdahale edilmez ve sistem belirtilen sürelerde çalışır hale getirilmez ise arıza bildirimi başına gecikilen her gün için Firmaya 50 TL cezai işlem uygulanacağı belirtilmiştir.
İETT ise bu tespitlere özetle şu şekilde yanıt vermiş:
- 19.11.2015 tarih ve 1931 sayılı Meclis kararı ile İstanbul kartın işletimi Belbim AŞ’ye verilmiş olup 01.03.2016 tarihinden itibaren kara liste yönetiminin sorumluluğu Belbim AŞ’ye verilmiştir.
- İşten ayrılma, öğrencilik vasfının sona ermesi gibi nedenler ile kartları bloke edilen kişiler içerisinde aşırı kullanım gösterenlere usulsüz kullanım cezası kesilmiştir. İlgili kişiler, yeni bir İstanbul kart almak istediklerinde kendileri için belirlenen ceza ve geçiş bedelleri tahsil edilmektedir. İlgili kişilerin İstanbul kart almalarını engellemek adına bir düzenleme yapılması için Belbim’e gerekli bilgilendirme yapılarak sistem kurulmuştur. Bu sistem ile ilgili kişilerin kartları bloke edilmiş olduğundan, yeni kart almak için geldiklerinde sistem tarafından kart üretilmeyecek, ilgili ceza ve geçiş bedellerinin ödenmesi suretiyle sistem kart üretimine izin verecektir. Kayıp nedeniyle bloke edilen kartlar, kart sahiplerinin kullanımı olmadığı düşünülerek bu kapsama dâhil edilmemiştir.”
Sayıştay denetçileri ise: ‘Sonuç olarak kamu idaresi cevabında bulguda belirtilen hususun düzeltilmesi amacıyla yapılan ve yapılacak iş ve işlemler detaylı bir şekilde anlatılmış, yapılan iyileştirme çabaları tek tek sayılmıştır. Ayrıca usulsüz kullanım yapan kişiler hakkında cezai işlem uygulandığı ifade edilmiştir. Konunun önemine binaen sonraki denetim dönemlerinde takibine devam edilecektir.’ demişler.
Sayıştay yetkilileri İETT tarafından bir şeyler yapılmaya başlanmış önümüzdeki dönemlerde takip edilecektir demişler. İnşallah artık usulsüz kart kullanımlarını tamamen çözecek radikal kararlar alınır. Çünkü internette bile usulsüz kart satışına kolaylıkla rastlanabiliyor, çözüm bulunmazsa otobüs duraklarında bile satmaya başlayacaklar…
Ramazan Arıcı
İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi
E-Mail: ramazan.arici@istanbul.edu.tr