Ülke genelinde gerek şehir içi gerekse şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan şoförler, günlük çalışma stresi altında artık çağımızın yeni hastalığı ‘Tükenmişlik Sendromu’ semptomlarıyla doktorlara başvurmaktadır. Halkımız bu sendromu Muhteşem Yüzyıl dizisinin Hürrem Sultan’ı Meryem Uzerli sayesinde duydu ve onunla özdeşleştirdi.
Dünya Sağlık Örgütü-WHO (World Health Organization) bu sendromu 1998 yılında şu şekilde tanımlamıştır: ‘fazla çalışma ile ortaya çıkan aşırı bir duygusal yorgunluk ve bunun sonucunda iş ve sorumluluklarını yerine getirememe durumu.’ Psikolog Dr. Maslach’ın tanımına göre, tükenmişlik yaşayan kişi, fiziksel ve ruhsal çöküntü yanında yaptığı işe dair isteğini, hevesini tüketir, işe ve kendine karşı olumsuz, alaycı, şüpheci bir tavır içine girer. Bu sendrom kısa sürede ortaya çıkmayan, uzun vadede kendisini gösteren yani kronik bir sendromdur. Birçok olay sonrası bardağı taşıran son damla gibi ortaya çıkmaktadır. Uzmanlara göre bu sendroma yakalanma olasılığı özellikle başkalarına hizmet veren meslek gruplarında daha fazla görülmektedir. Sağlık ve eğitim alanında çalışanlar bunların başında gelmektedir. Otobüs şoförleri de artık bu iki sektörde çalışanlardan sonra akla gelecek meslekler arasındadır.
Peki, bu sendromun nedenleri neler? Bu sendromun nedenleri için yüzlerce sebep sayılabilmekte, bu yüzden onlardan birkaçını inceleyebileceğiz. 1-Stres . Bu sendromun en önemli nedenlerinin başında stres gelmektedir. Şoförler üzerindeki maddi ve manevi stres her geçen gün artmaktadır. 2- Sürekli zamanla yarışarak çalışmak. Servislere yetişmek için şoförlerin trafikte çektiği çileyi hepimiz biliyoruz. Zamanla yarışmak dışında birçok stres faktörü de çalışmayı daha zor hale getirmektedir. 3- İşe gidiş-geliş saatlerinizin, ne kadar çalışacağınızın, hangi işleri yapacağınızın kararının size bağlı olmaması. İşe gidiş-geliş saatleri her gün belli gibi gözüküyor olsa da özellikle trafik ve kaza gibi durumlarda bunlarda belirsizlik oluşmaktadır. Üstelik çalıştığınız güzergâhla ilgili özellikle İstanbul’da filo sizi başka bir yerde veya başka saatte çalışmaya yönlendirebilmektedir. Bu sendroma ne kadar yakınsınız, birkaç soruyu kendinize sorarak fikir yürütebilirsiniz. Dr. Maslach bunları şu şekilde sıralamıştır:
1- İşimden dolayı duygusal olarak bitmiş hissediyorum. 2- Sabahları uyandığımda yeni bir iş gününe başlamak için enerjim yok, kendimi yorgun hissediyorum. 3- İşe başladığım ilk günlere göre daha ilgisizim. 4- İşime hevesim azaldı. 5- Yaptığım işin bir işe yaradığı konusunda emin değilim. 6- Yaptığım işin önemi ve gerekliliği hakkında şüphelerim var.
Eğer bu sorular aynı beni tarif ediyor diyorsanız en kısa sürede profesyonel bir yardım almaya başlamanız gerekmektedir. Maddi anlamda zor günler yaşayan şoförler ve esnaflar psikolojik olarak da etkilenmekte, günlük yaşantısında bile zorluklar çekmektedir. Ücretsiz taşınan yolcu sayısının aşırı artışı, artan maliyetler, bir türlü düzelmeyen ekonomik durum yüzünden sabah işe gitmek, akşam ise evde yaşanan sorunlardan dolayı eve dönmek istememektedir. Bu durum artık tükenmişlik sendromundan da ileriye geçmiş direkt olarak esnaf tam anlamıyla tükenmiştir. Önceki yazımda da bahsettiğim üzere 2017 yılı artık ÖHO esnafları için ya tamam ya da devam deme yılı olacaktır. Eğer gerekli önlemler bu yıl alınmazsa 2018 yılını getiremeyecek çok esnaf olacağını üzülerek tekrar belirtmek istiyorum…
Ramazan Arıcı
İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi
E-Mail: ramazan.arici@istanbul.edu.tr