Karadeniz veya Laz fıkraları; Türk halk edebiyatı ürünü olan fıkraların Karadenizlileri veya Lazları konu edinmesiyle oluşmaktadır. Bu fıkraların son dönemlerde çok sıklıkla bir Temel tipine bağlanmış olduğu için genellikle Temel fıkraları diye de adlandırılmaktadır.
Karadeniz fıkralarında karakterler, Karadeniz ağzıyla konuşmaktalar. Karadenizlilerin hazırcevaplıkları, pratik çözümleri, çalışkanlıkları, girişkenlikleri, kolay sivrilmeleri gibi özelliklerinin yanı sıra kıt akıllı olduklarını ima eden özellikleri de fıkralara yansımıştır. Temel ile Fadime esas tiplemelerinin yanı sıra Cemal, Dursun ve İdris gibi tiplemeleri içerinde barındırmaktadır. Karadeniz fıkralarında birçok erkek tiplemesi olmasına rağmen Fadime bu fıkralarda adı olan tek kadın fıkra tipidir.
Karadeniz fıkraları hakkında çeşitli bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar mahalli anlamda fıkra derlemesi, fıkra türünün toplumsal işlevleri ve fıkra tipinin irdelenmesine yöneliktir. Yakup Topal’a ait Mahalli Trabzon Fıkraları, Tuncer Yıldırım’a ait İllüstrasyon ve İllüstrasyonla Karadeniz Fıkraları, Duygu Günkızıl’a ait Bölge ve Yörelerle ilgili Fıkra Tipleri Üzerine Bir Araştırma- Karadeniz Örneği, Cengiz Göksen’e ait Temel Fıkraları Üzerine Bir Araştırma Tezi ve İbrahim Altunel’e ait Anadolu Mahalli Fıkra Tipleri isimli tezler mevcuttur.
Mustafa Duman, Nasreddin Hoca da Bizdendir adlı çalışmasında Almanya’nın Kuzey Denizi’ndeki Doğu Frizya Adaları’nda yaşayan halka veya Almanya’da yaşamış eski bir halk olan Schildbürgerlere ilişkin olarak anlatılan kimi pek çok fıkranın Türkçede Karadenizli fıkrası olarak anlatıldığını belirtmiştir. Karadeniz fıkraları; söz komiği, hareket komiği, durum komiği, hazırcevaplık, pratiklik, çözüm üreticilik açısından Hisam Kurban nükteleriyle kıyaslanmıştır. Bu kıyaslamada hem Hisam Kurban çakçakları hem de Karadeniz fıkraları olay, olay örgüsü, şahıs kadrosu, tipler, zaman, mekân gibi aynı yapısal özelliklere sahip olduğu belirtilmiştir.
Göksal Purtuloğlu
Cep: (0533) 422 22 77
E-Mail: purtuloglu_61@hotmail.com